Ons stress-systeem zit in ons zenuwstelsel zit en heeft twee delen die het kan gebruiken: de ruststand (het parasympatisch zenuwstelsel) en de overlevingsstand (het sympathisch zenuwstelsel).
Toen
Het sympathische zenuwstelsel is eigenlijk gebouwd voor direct levensbedreigende situaties. Vroeger leefden we in de bossen. Verscheen er plots een tijger (gevaar), dan schoot jouw stress-systeem in de overlevingsmodus. In één keer was je alert, vol energie en klaar om op de vlucht te slaan. Een paar uur later bleef je nog wel alert – de tijger kan nog in de buurt zijn – maar na een à twee dagen geen gevaar, kon je systeem weer tot rust komen. Je ging van korte termijn overleven naar lange termijn herstel.
Bij het switchen van rust- naar overlevingsmodus worden veel processen in het lichaam in gang gezet. Zo vertraagt je spijsvertering, maakt je lichaam meer glucose aan, je hartslag en bloeddruk gaan omhoog en je immuunsysteem wordt tijdelijk onderdrukt. Al deze processen kosten veel energie om te activeren. Wat jij dan niet meer voelt is vermoeidheid en ook je pijn is onderdrukt, zodat jij je weg kon maken voor het gevaar.
Nu
De processen die ons lichaam activeert hebben de functie om fysiek te reageren op de datgene wat stress oplevert (het gevaar). Daarom wordt het ook wel ‘fight or flight modus’ genoemd. Maar tegenwoordig is dat niet meer echt nodig, want we zijn best veilig. Het stress-systeem gaat dus eigenlijk onnodig aan.
Nu schuilt het gevaar niet in tijgers maar in deadlines, verzoeken, gillende kinderen, maar ook in meer chronische problemen als inflatie, de klimaatcrisis en andere impactvolle gebeurtenissen waar mensen chronische stress van kunnen krijgen. Door continue stress denkt je lichaam na een tijdje: elke keer switchen met alle processen van aan staan naar rust en weer terug kost mij te veel energie, dus ik blijf in de aan-stand.
Dit continue ‘aanstaan’ zorgt ervoor dat het lichaam uitgeput raakt en je uiteindelijk in een burn-out kan belanden.
De overlevingsstand overleven
De reden dat het lichaam in de overlevingsmodus schiet, is omdat het zich op een bepaald vlak bedreigd voelt. Nogmaals, je overlevingssysteem gaat onnodig aan, maar vaak zijn de oorzaken na wat zelfonderzoek best duidelijk.
Het belangrijkste is om rust en veiligheid te ervaren. Als je stress-systeem heel lang aan heeft gestaan, zal het ook langer duren voordat je lichaam weer energie wil gebruiken om terug in de ruststand te gaan.
De meest effectieve methode is om voor zover dit kan alle stressoren los te laten.
Hierbij geeft het lichaam eigenlijk zelf aan wat het nodig heeft: het kan zijn dat je na een lange stressvolle periode het liefst gewoon heel de dag in bed wilt liggen, of misschien wel heel de week. Het lichaam heeft een natuurlijke energiebalans waarbij het goed kan aangeven wat het beste is om weer te kunnen herstellen. Zo kan jouw lichaam vermoeidheid als emotie laten voelen om te voorkomen dat je onnodig veel energie gebruikt. Denk er maar eens aan dat je na een lange werkdag nog 30 kilometer zou hardlopen. Pfoe, dat voelt heel vermoeiend. Maar is je lichaam daadwerkelijk fysiek vermoeider? Nee, je lichaam signaleert dat het daar niet zo’n behoefte aan heeft.
Zo kan het lichaam ook moe worden van sociaal contact en klusjes, kan je minder zin hebben in hobby’s en interesses, en kan je opmerken dat je weinig honger hebt. Al deze signalen vertellen precies wat je nodig hebt: even zo min mogelijk dingen doen en zelfs eten. Als je weinig trek hebt, wel goed blijven drinken en neem vitamines. Dit om sneller te kunnen herstellen.
De fases van herstel
Om wat meer grip op je beeld van herstel te hebben, zijn er fases die het lichaam vaak volgt om aan te geven hoe lang het nog rust of opbouwtijd nodig heeft. Er zijn 12 verschillende fases en die heb ik in dit artikel goed uitgewerkt. Dit, zodat je kunt herleiden waar jij of je medewerker zich bevindt in het proces van burn-out, richting herstel en v.v.
3 tips bij herstel na chronische stress
Wat wel belangrijk is hoe om te gaan met je herstel. Je wilt dit namelijk echt goed doen om een volgende terugval of uitval te voorkomen. Daarom hierbij drie waardevolle tips:
- De hoofdmodus tijdens het hele herstel is: ALS JE AAN DE ACTIVITEIT DENKT EN JE WILT HEM DOEN, DAN IS HET GOED. Als je denkt ‘DAT ZOU GOED ZIJN VOOR ME’. Dan is dat niet de juiste insteek. Leren luisteren naar je lichaam is hierin het belangrijkst, en minder beredeneren vanuit het hoofd.
- Bouw je reserves terug op. Ga niet bij de eerste goede dag weer alles opmaken. Het voelt fijn om weer een fitte dag te hebben, maar je reserves moeten nog steeds opgebouwd worden. Heb je dus activiteiten gedaan waar je erna of de dag erna van bij moet komen, dan is dat nog teveel.
- Stel dat je weer/nog werkt, neem dan korte pauzes tussendoor, zo vaak als je nodig hebt. Bijvoorbeeld een kwartiertje na elke 1,5 uur. Hiermee geef je het lichaam de tijd om weer even in de rustmodus te komen in plaats van urenlang doorgaan.
Zoals wellicht algemeen bekend ben ik niet voor niets omgedoopt tot de burn-outkoningin van Nederland. Een geuzennaam die ik graag omarm. Maar niet alleen is het maar een geuzennaam, ik weet ook echt oprecht veel over dit onderwerp. Dus mocht jij nou eens met je handen in het haar zitten en weet je niet of jijzelf of je werknemers nou te kampen hebben met onnodig veel stress of je wilt een burn-out voor zijn, schroom dan niet en neem gewoon eens contact met me op. Ik ga graag met je in gesprek en geef je een kosteloos advies waar je daadwerkelijk me vooruit komt! Dat beloof ik je!