Vaak krijg ik de vraag wat het hormoon cortisol nou precies is en waarom je tijdens een burn-out te maken hebt met een verhoogd cortisol niveau. Ik heb aan onze apotheker Anne een uitleg gevraagd en deze wil ik hieronder met je delen. Het is namelijk best wel belangrijk om deze informatie te hebben, want iedereen die stress heeft ontkomt niet aan cortisol. En dit is echt niet altijd slecht hoor! Cortisol maakt het mogelijk om een langere tijd alert te blijven. Ook helpt het om te presteren/overleven en na een periode van stress neemt de hoeveelheid cortisol weer af tot gezonde hoeveelheden.
Omdat cortisol je voorbereidt om langere tijd hard te kunnen werken en meer te kunnen presteren, verhoogt het je hartslag. Omdat je hartslag verhoogt, kan zuurstof sneller rondgepompt worden door je lichaam heen. Ook wordt daardoor de suikeropname in je spieren verhoogd, of te wel je krijgt een hogere bloedsuikerspiegel. Door meer suiker in je bloed, de zogeheten glucose, krijgt je lichaam meer energie waardoor het weer meer kan presteren. Daarnaast verbetert cortisol je humeur en zodoende is het hele lichaam klaar om actie te ondernemen gedurende een langere tijd.
Wanneer je lichaam te lang stress ervaart, (of blijft vechten of vluchten) blijven de waarden van de cortisol te hoog. De hoeveelheid stresshormoon neemt niet af. Het lichaam blijft in de overlevingsmodus staan en ervaart geen periode van rust en herstel. Hierdoor geeft je lichaam niet meer de aandacht en energie aan andere belangrijke lichaamsfuncties of -processen. Als deze blijvende stress, ook wel chronische stress genoemd, langer aanhoudt, kan je zeker gezondheidsklachten gaan ervaren zoals:
- Slaapproblemen
- Overgewicht
- Afbraak van spieren
- Krimpen van hersenen
- Uitputting : Omdat je lichaam te lang boven de 100% heeft gefunctioneerd, zijn alle lichamelijke en mentale reserves op. Oververmoeidheid, overspannenheid en burnout liggen op de loer
- Darmklachten
- Depressie: Bij een stresssituatie gaat het lichaam razendsnel op zoek naar eerdere gebeurtenissen om de stress situatie zo snel mogelijk op te lossen. Als er in dat geheugen veel negatieve gebeurtenissen zitten is de kans aanwezig dat dit zorgt voor negatieve gevoelens. Als stress dus lange tijd aanhoudt, blijven deze negatieve gedachten ook langer aanwezig.
- Uitputting van spieren
- Veroudering
- Falend immuunsysteem (minder weerstand)
Cortisol kan er dus voor zorgen dat je volledig uit balans raakt als je lichaam in de overlevingsstand blijft staan en de cortisolwaarden torenhoog blijven. De positieve effecten van cortisol op korte termijn, zijn desastreus als ze te lang aanhouden. Bovendien zorgt het voor een negatieve spiraal waar moeilijk uit te komen valt. (Slaapgebrek zorgt voor extra stress, dat weer zorgt voor slaapgebrek etc. etc.)
Optimaal functioneren cortisol volgt een patroon, ook wel de “cortisol curve” genoemd. In een gezonde curve is cortisol hoog in de ochtend en neemt langzaam af gedurende de dag en avond. Maar bij chronische stress blijft het lichaam de hele dag door cortisol produceren. De curve gaat als een achtbaan op en neer en de overmaat aan cortisol veroorzaakt een reactie op stress die kan leiden tot bijnier uitputting of erger.
Hoog cortisol gehalte in de avond
Als je vaak verstrikt raakt in verhitte discussies om negen uur ’s avonds of als je dan nog een zware sport training doet, is het voorspelbaar dat je cortisol niveau ’s nachts veel te hoog zal zijn, juist als deze omlaag moet gaan. Een indicatie van een te hoog cortisol level in de avond is:
- In slaap vallen kost je uren.
- Je maakt je zorgen in de avond of bent erg geneigd om intensieve discussies te voeren.
- Je spendeert ’s avonds veel tijd online, kijkt TV of werkt nog tot laat door.
Bovenstaande kan allemaal resulteren in een zelfvernietigende cyclus van hoge tot zelfs hogere cortisol dan overdag. Niet onbelangrijk om te weten dus, en nog verstandiger om het niet te laten escaleren. Daarom dus: op tijd naar bed, niet te laat doorwerken en zeker niet continu achter dat beeldscherm blijven hangen!
Welterusten en sweet dreams!